Op 1 mei 2016 stond de culturele zondag in het teken van vluchtelingen. Ruben van Gogh en Baban Kirkuki schreven voor deze gelegenheid het libretto voor de stadsopera Onderweg. De primeur en eenmalige vertoning vond plaats op drie verschillende locaties.
Een impressie vanaf locatie Stadskantoor:
Donderdag 7 april las Alexis de Roode een nieuw stadsgedicht voor over de verbouwing van het Jaarbeursplein, bij de plaatsing van 50 schitterende levende Groene Poëziehekken van de Utrechtse Green Business Club, ontworpen door De Plantenfabriek en Demeneer. Op de hekken zullen de komende tijd dichtregels van het Gilde te lezen zijn.
Jaarbeursplein
Er groeit iets op het Jaarbeursplein,
en ik hoop dat het iets groens zal zijn,
zoals de bouwhekken langs de rand,
gemaakt door natuur en mensenhand
daarín en -omheen is het nog desolaat
stenen staan op en licht breekt de straat
en machines breken de Leeuwensteyn af
een mooie naam – voor een gebouw als een graf,
een zerk van beton, een zielloos object
gemaakt door een copy paste architect.
De eerste Jaarbeurs begon ooit zo fraai
in 1917, bij oorlogslawaai,
in de oude Fruithal en Korenbeurs,
de vapeurs, primeurs, seigneurs, claqueurs!
Twee gebouwen als taarten in laagjes, maar sterk,
met koepels, pilaren en siermetselwerk,
de ramen in bogen en lijstjes verschanst,
als ogen met wenkbrauw en wimpers omkranst,
die zinnelijke blik, ze verdween tot mijn spijt
in de vaart der volkeren en eisen der tijd,
vervangen door panden als vleesloos bot,
de metselaars door prefab, elk leven beknot,
en tegen 2000, na een eeuw ongeveer,
was het Jaarbeursplein nog weinig meer
dan de lelijkste bushalte van de stad,
een asfaltplak die vol oliesmeer zat.
Maar hoera! Weg is dat Leeuwen-karkas.
op het plein verschijnen straks bomen en gras,
met flaneurs die picknicken, wat hangen in ’t rond
hoe heerlijk nietwaar, al dat groen op de grond,
ik mag toch die plaatjes, maquettes geloven?
Maar wacht even, richt ik de blik wat naar boven
waar ik hoop dat het levend en groen zal zijn,
dan zie ik een soort industrieterrein,
en waar die zerk verdween, de Leeuwesteyn
komt iets wat vast een vergissing moet zijn,
want je gaat toch geen 8-hoog monster pletten
om een 18-hoog monster terug te zetten?
Een zwarte parkeergarage, naam: WTC.
Leeuwesteyn had ten minste zijn naam nog mee.
In een diepzwarte schaduw gaat straks teloor
de Taj Mahal van ons stadskantoor.
En was dat nu alles, maar nee, nee auw,
daarnaast komt het Jaarbeurspleingebouw,
een liefdeloos blok van copy paste,
een gebouw van ontwerpbureau Eindegeest,
Waar zijn de daktuinen en groene gevels?
Waar in de hoogte zweven levensnevels,
waar is de stadslandbouw en menselijke maat?
Waarschijnlijk van binnen? Ik wil het op straat!
Het plein wordt heus mooi, bus en auto verdween,
het water stroomt weer door de singels heen,
laat de hekken met groen dan een voorbeeld zijn
voor de bouwers der stad en het groeiende plein,
Urban farming en gardening, een eetbare stad,
bij “Healthy Urban Living” verwacht je dat.
Maak het plein zo tot een modern paradijs
als de Jaarbeurs zijn eerste eeuw opeist.
Er groeit iets moois op het Jaarbeursplein,
en ik hoop dat het iets groens zal zijn,
geen bouwput maar wensbron, een dromenland,
een groeiend groen hart voor Nederland.
Alexis de Roode, 7 april 2016
Stadsgedicht geschreven door Alexis de Roode ter gelegenheid van het 380-jarig bestaan van de Universiteit Utrecht, die in 1636 ontstond uit de Illustere School van de gereformeerde theoloog Gisbertus Voetius, onder de zinspreuk “Sol iustitia illustra nos” (“Zon der gerechtigheid, verlicht ons”). Het gedicht werd voorgelezen in het Paushuize te Utrecht op 2 april 2016.
Sol iustitia
Sommige kennis is zo oud als een mens.
Sommige mensen zijn zo oud als een boom.
Sommige eiken zijn zo oud als een universiteit.
Ik ken een eik waarvan de wortels
archeologisch onderzoek doen in lagen
die werden gevoed met heksenbloed
en zwarte Bijbelbladzijden, wortels
verstrengeld met het geraamte van Voet,
die vocht tegen Copernicus en Spinoza,
een man die dans en toneel bestreed
en de helderste geesten van zijn tijd,
onder een Bijbelse zon van gerechtigheid,
en op die harde en droge grond
groeide een brede, dragende stam
naar het licht van een nieuwe zon
die een ster bleek, niet van gerechtigheid
maar van kernfusie, een stofje in het universum,
de nieuwe natuurkundige eeuwigheid,
en de aarde een stofje om een stofje heen,
en gerechtigheid een mislukte droom,
maar de zon zal stralend opgaan
met geneeskracht onder haar vleugels.
Huppelend als kalveren uit de stal
zullen wij naar buiten komen,
om te knabbelen aan de groene scheuten
van waarheid, dans en toneel,
de groeiende eik van de universiteit,
die niet opgeeft, maar reikt, en reikt, en reikt.
Alexis de Roode
Utrecht, 23 maart 2016, J.H.G. de Jong, 9-2-1950 – 18-3-2016.
Aula: Uitvaartcentrum Barbara, Utrecht
Dichter van dienst: Peter Drehmanns.
Op maandag 21 maart kregen we te horen dat er op woensdag 23 maart bij uitvaartcentrum Barbara aan de Egginklaan een eenzame uitvaart zou plaatsvinden van de in 1950 geboren heer J.H.G. de Jong. Dichter van dienst was ditmaal Peter Drehmanns. Via een medewerker van het uitvaartcentrum kreeg hij het telefoonnummer van een zorgverlener die de heer De Jong redelijk goed gekend had. Dit was iemand van buurtteam Hoograven, die over meer dan summiere informatie bleek te beschikken. Hij vertelde onder andere dat de overledene een liefhebber van Pessoa was geweest en verzot was op eten, Césaria Évora en Portugal. Ook had meneer De Jong zich onderscheiden als heuse ‘zorgmijder’, iemand die eigenlijk niet geholpen wilde worden ondanks zijn hevige fysieke en geestelijke leed. Op grond van deze inlichtingen schreef Drehmanns vervolgens een gedicht.
Voor Jan de Jong (9-2-1950 – 18-3-2016)
In Wuppertal de dochter, onherroepelijk zoek
hij in Plettenburg met de pijn in zijn lijf
de Kaapverdische blues in de oren, gedichten van Pessoa
op zijn schoot, schaaldieren op zijn tong, een mol
die gangen groef in zijn benen en in zijn ogen soms
opwiekend een ijsvogel, lazuurblauw, het verenkleed
waterdicht, de snavel dolkvormig, brisante vlucht.
Hij had een gebruiksaanwijzing, hij had gestudeerd, deed de deur
niet open waarachter zijn vrouw ooit verdween.
Elke nacht voer hij de Taag op, vreugdevuren op de oevers
’s ochtends zijn kwijl op de stoelleuning, de deurbel
die van alles wilde, behalve hem laten gaan.
Iets in de chemie had hij gedaan, niemand die het kon
bevestigen, niemand die hem nog aan de praat kreeg
behalve de diva op de blote voeten, zij zong sodade sodade
en wees de weg de lange weg naar de uitgang.
De dood doofde hem, genas hem, tussen de heuvelflanken
in Wuppertal doolt zijn DNA nog, onwetend
in een zweeftrein acht meter boven de weg
dagdromend bij de tralies van de leeuwentuin –
in de Wuppervallei is het waar hij nog bestaat
de Wuppervallei, bekend van
de aspirine van Bayer
de isoleertape van Coroplast
de waterpomptang van Knipex
De uitvaart zelf bleek niet zo eenzaam te zijn als verwacht. Er waren diverse personen aanwezig van verschillende zorginstellingen, en ook de huishoudelijke hulp van meneer De Jong, die een ontroerend verhaal vertelde. Terwijl de klimaatregelaar gonsde vertelde elke aanwezige over zijn ervaringen met de man die nu in de doodkist lag. Hieruit kwam naar voren dat hij een ‘markant type’ was geweest met ‘twee gezichten’, iemand ‘die je niet snel zal vergeten’. Vervolgens las één van de aanwezigen het gedicht ‘Wanneer de lente komt…’ van Fernando Pessoa voor, waarna dichter van dienst Peter Drehmanns ook zijn poëtische bijdrage ten gehore bracht.
Verslag en gedicht: Peter Drehmanns
Rond de Tour de France brachten we als gilde de bundel Schaduwpeloton uit. De bundel (en de bijbehorende app) bevat van elke Gildedichter een gedicht in het Nederlands, en vertalingen naar het Frans en het Engels. Reden voor een Waalse studente, Hélène Delville, haar eindscriptie te wijden aan het begrip ‘heterolinguisme’. Lees hier de Nederlandse versie: EindwerkHeleneDelville
De Franse versie is gepubliceerd in het tijdschrift Francofonie Vivante (2015-12).
Op zaterdag 23 januari 2016 hield de Utrechts Openbare Bibliotheek een open dag in het voormalig Postkantoor aan het Neude. Het Postkantoor is de beoogde locatie voor de nieuwe bibliotheek.
BIBLIOTHEEK – VISIOEN
Heel Utrecht heeft een feestmuts op en blaast
luidruchtig de longen leeg in talloze vuvuzela’s.
De echo van die vreugdestorm weerkaatst
tussen Lorjé, de bank, drogist en de terrassen.
Publiek dromt samen, reikt de halzen en kijkt uit:
de Bibliotheek zal naar de Neude gaan verkassen.
Daar wacht het kolossaal voormalig postkantoor
een omzichtige verbouwing tot boekenkathedraal
woorden als walhalla en hiernamaals zullen vallen.
Het rijpe Amsterdamse School-complex bloost theatraal
terwijl het hier en daar wat steen verruilt voor glas
zodat er licht naar binnen valt en men naar buiten kijken kan.
De hal, die hemelpoort, waarin de hele wereld samenvalt,
blijft onaangetast. . . en blijkt nóg mooier dan ie was!
Zo wordt de Bibliotheek tot huis voor alle mensen,
waar aan ’n tafel onder de lamp de wereld wordt gelezen.
Zo biedt de Biblotheek een podium voor presentaties, poëzie,
protest; een plek voor het publiek debat, zomaar middenin de stad.
Zo legt de Bibliotheek een basis voor bruggen en ontmoeting
tussen stadsbewoners. Op zoek naar verbinding, elke dag.
Fred Penninga
Donderdag 21 januari werd in het trappenhuis van het Stadskantoor een gedicht onthuld. Onno schreef op verzoek van medewerkers van de gemeente 42 regels voor het 21 verdiepingen tellende trappenhuis. Luister meer over de gebeurtenis in bijgaande opname. Niet vermeld in de opname maar wel het vermelden waard voor wie in de gelegenheid is om het gedicht ter plekke te lezen: het gedicht kan van boven naar beneden als naar beneden naar boven gelezen worden. Reden voor de dichter heel veel keerwoorden te gebruiken. Hoe heet de dichter ook al weer? Onno, juist ja.
Na 40 jaar stroomt er weer water door de Catharijnesingel ter hoogte van Vredenburg en Paardenveld. Op 19 december 2015 om 19.30 werd de Singel officieel geopend. Mark Boog schreef een Stadsgedicht en droeg het bij de opening voor.
Catharijnesingel
Nog steeds beteugeld maar vrijer
dan in lange tijd, water juicht
zich de nieuwe stad door,
herinnert zich de paardentram
en de huizen die verdwenen,
huizen die kwamen.
Ach – water zegt altijd ach –
en wanneer watertrapt de eerste
onder het betonnen viaduct,
sorteert uit gewoonte voor,
rechtdoor voor de Straatweg,
wanneer komen de bootjes?
Hoog rijst op de weemoed,
kolossaal gebouw. Binnenkort
verlangen we terug naar asfalt.
Mark Boog
Namens het Prins Bernhard Cultuurfonds Utrecht schenkt voorzitter Willibrord van Beek een beeld van Paus Adrianus VI aan de inwoners van de stad ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van het Cultuurfonds. Het geschenk wordt op 17 december 2015 door de voorzitter van het Prins Bernhard Cultuurfonds Utrecht, Willibrord van Beek, op Pausdam overgedragen aan burgemeester Jan van Zanen die het beeld zal onthullen. De ceremonie, die voor iedereen toegankelijk is, wordt opgeluisterd met een uitzonderlijke klokluiding van de Domklokken – waaronder de Adrianusklok – door leden van het Utrechts Klokkenluiders Gilde. Els van Stalborch zal onderstaand gedicht over Adrianus VI voordragen.
Paus Adrianus VI
Een glimlach op de Pausdam
als een zonnig plekje waar je
nooit meer kwam. Je dwaalde
tussen woorden op papier en
lag vergeten op de zolder van
ons geheugen. Nu word je
afgepoetst en opgetuigd als
beeld en komt terug in je
geboortestad na eeuwen.
In de Brandstraat werd je groot,
tussen opgewaaid verdriet,
leerde hoe te overleven en
te weten wat te weten was. Je
beklom de Olympus van je tijd.
Je naam kreeg vleugels en
streek neer op de lippen van
Maximiliaan en in het hart
van zijn kleinzoon Karel .
Toen Karel keizer en jij regent
van Spanje duisterde je ziel.
Je was alleen en vreemde.
De Santa Gunta prikte gaatjes
in je huid, je vroeg ontslag.
Je paste niet. In de weelderige
ruimte van kerken en paleizen
verlangde jij naar de sobere
kantelen van je lage land.
Toen werd je paus en jouw wit
gewassen woorden wekten
slangen onderhuids en wat je
wilde viel in slaap in een rimpel
van de tijd en werd na eeuwen
wakker. Jij overleefde niet.
Je kon niet weten dat jouw strijd
nog alle weelderige tongen splijt
en Utrecht jou niet is vergeten.
Een glimlach op de Pausdam
als een zonnig plekje waar jij
terug, witte woorden op je rug,
die nog altijd spreken.
Jouw geboortestad omhult je
als een deken. Jouw beeld
van eerlijkheid en moed is
uit de tijd gestapt, in brons
gegoten en vereeuwigd.
Els van Stalborch
Op 29 oktober 2015 is bij het Spoorwegmuseum het Joods Monument Utrecht onthuld door de burgemeester van Utrecht, Jan van Zanen. Vanaf station Maliebaan werden in W.O.II Utrechtse Joden op transport gezet. Els van Stalborch schreef een gedicht bij het monument, dat bestaat uit drie hoofdelementen: een zeven meter lange gedenkmuur, een sjofar (bazuin) en een plateau. Sjofar is het Hebreeuwse woord voor ramshoorn. Het is een symbool van hoop en wordt geblazen bij de aanvang van het Jubeljaar en op de grote Verzoendag. Het kunstwerk is ontworpen door Amiran Djanashvili.
Sjofar
Sjofar, adem een nieuwe wereld,
de oude groef zijn zwarte hand
te diep in de bedroefde aarde,
zij is tot bloedens toe gewond.
Sjofar, adem een nieuwe mens,
zoals hij ooit tussen zon en
maan als dageraad begon
en namen gaf, die alles leefde.
Sjofar, hoe is het mis gegaan,
de mens verloor zijn licht en
al zijn dromen heeft hij uit
gedaan en weet niet wie.
Een wereld, die niet open wil,
achter dichte woorden treurt
de stilte, namen die nog zoveel
zeggen, gemis verjaart niet.
Niemand weet waarom.
Na zoveel jaar een monument.
Het mag niet wennen, nog
loopt angst gearmd met haat.
Herinnering gegrift in steen,
adem van de ziel van zoveel
leven, weggevoerd en nooit
terug. Tijd groeit krom.
Sjofar, wakker ieder die jou in
het voorbijgaan ziet en spreek
de droom van Jom Kippoer.
Wat is gebroken breek het niet.
Els van Stalborch
Joods Oorlogsmonument Utrecht
