Daelwijck, Utrecht, 29 juli 2013-07-29

Dichter van Dienst: Ingmar Heytze

Verslag: Nanne Nauta

Het is vakantietijd en er is een hittegolf. Terwijl ik in Frankrijk aan de voet van de Pyreneeën verblijf, stromen de overlijdensberichten binnen. Op teletekst bezwijken vooral bekende mensen. Thuis in Utrecht verlaten de wat minder bekenden ons zoals een geliefde achterbuurvrouw en ook bij de gemeente is het spitsuur qua meldingen. Niet al die meldingen zijn uitvaarten waar wij bij betrokken zijn. Gelukkig maar, want in deze periode is het ook voor de organisatie van Eenzame Uitvaart puzzelen wie beschikbaar is voor een gedicht, wie voor een verslag.

Halverwege de terugweg naar Nederland komt er een vraag binnen van de gemeente. Met excuses dat het bericht laat is, maar er dreigt, tegen de verwachting in, toch een eenzame uitvaart. De heer van der Linden is overleden. Vanaf afgelopen februari heeft hij op de IC van het UMC gelegen. Een half jaar op een IC is lang en ook al weet je dat het verblijf daar aangenaam kan zijn, het is natuurlijk wel de bedoeling dat je weer vertrekt als de tijd daar is, maar dan wel rechtop naar je woonplaats, naar Valkenswaard bijvoorbeeld.

Vanuit de FNAC in Lille meld ik dat ik aanwezig kan zijn maar alleen voor verslag. Ingmar meldt zich voor het gedicht. We treffen elkaar op de parkeerplaats van Daelwijck. Ik lees de laatste versie van zijn gedicht door, dat heel toepasselijk over ‘de grote vakantie’ gaat. We ontmoeten de dragers, de uitvaartleidster. Als de kist wordt voorgereden kijken we allemaal nog eens om ons heen. Nee, echt niemand, en zonder dat ik daar in dit verslag op in kan gaan, dat blijft ons in dit geval verbazen. Het lijkt wel of in de omgeving van de heer van der Linden iedereen op vakantie is met onbekende bestemming.

De kist komt uit de auto en tot ieders verrassing heeft hij bagage bij zich. Een reiskoffer. Als wij ons in een stoet op weg begeven naar het graf mag de koffer niet mee. Left luggage. We lopen in processie langs eiken die behandelt zijn tegen processierupsen. Bij het graf leest Ingmar het gedicht en dan zakt de kist. Op de terugweg nog steeds de verbazing over het eenzaam zijn van deze uitvaart, over de koffer, waar gaat die heen. Over eenzame uitvaart.

De Grote Vakantie

voor Paulus Wigo Alfred Johannes van der Linden,

6-9-1947 – 21-7-2013

Het was ook weer om dood te gaan.
Tegen tropisch aan. Dan gaan er meer,
vertelt de dame van het reisbureau.

Wie kisten draagt heeft deze dagen
haast: leven is zweten met bonkende
slapen, gebrek aan water, het bederf

gaat sneller dan je durft te vragen.
Wie nu voor het laatste raadsel staat
ziet zijn gedachten vlug verdampen,

mijn woorden drijven uit het zicht als
weerballonnen in de avondschemer,
onderweg naar koele, ijle lagen.

Ergens, hoop ik, moet uw eiland zijn,
een paradijselijk hotel, all-in, voor wie
vandaag blijft liggen waar hij viel,

honderd kilometer van Valkenswaard,
vier vrouwen blijven achter, verhinderd –
wie weet wat een ander moet dragen

aan koffers vol praktische bezwaren.
We staan voor een verhaal vol vragen.
De reisgids is vaag op alle punten,

Ik weet ook niet waar iedereen
de hele tijd naartoe moet – we zijn
strepen in de lucht. Behouden vlucht.

© 29-07-3013 | Ingmar Heytze

Verslag: Nanne Nauta

Dichter van dienst: Peter Knipmeijer

Mw. Staal was een echte volksvrouw, zei de verzorgster van De Koppel. Ze hield niet van dure woorden. Wel van vis. Toen ze in januari in De Koppel kwam was ze al heel erg in de war, dus veel wist de verzorgster verder ook niet.

I.M. mw. Staal, geboren 1928, Amsterdam. Overleden 2013, Utrecht.

Ik ken je niet,
wist tot gisteren niet van je bestaan,
toch denk ik dat ik Sjaan mag zeggen.

Je bent een vrouw van flarden:
Amsterdam. Ergens een kroeg gehad.
Twee keer getrouwd. Je hield van vis.

Meer is er niet en meer is er niet nodig.
Je hebt geleefd. Daar gaat het om.
Je werd geboren, bent kind geweest.
je hebt liefgehad en bent bemind.

Hou die gedachte vast.
Laat verder alles achter.
Deze mesjoggene wereld
gaat je niet langer aan.

Ergens branden lichtjes rond een plein
en klinkt muziek. Daar moet je zijn.

Haal je beste jurk uit de kast.
Lak je nagels. Doe je mooiste ketting om.
Het is tijd om te gaan.

©Peter Knipmeijer

i.m. R.J. de Koning (Utrecht, 10 mei 1951 – Utrecht, 23 april 2013)
Dichter van dienst: Baban Kirkuki

Crematorium Noorderveld, Nieuwegein, 29 april 2013

Denkend aan het verslag kan ik niet schrijven, en niet schrijvend denk ik aan het verslag. Zoiets. Zoiets is de staat van mijn hoofd. Hetzelfde hoofd heeft keurig allerlei feitjes en ideeën opgeslagen als notities voor dit verslag maar weigert vooralsnog daar enige zinvolle ordening in aan te brengen. Ik ben net terug van de crematie van de heer R.J. de Koning op het Noorderveld in Nieuwegein. Ik was daar met Baban. Baban schreef en las voor als dichter van dienst namens het Utrecht Dichtersgilde, tussen de muziekstukken van ‘Time to say goodbye’ van Andrea Bocelli en Sarah Brightman en ‘Abide with me’ gezongen door Mahalia Jackson in. Femke, de uitvaartleidster, sprak dat we stil stonden bij de uitvaart van de heer de Koning. ‘We’ is een groot woord bij een eenzame uitvaart. De revalidatie-arts van de Koning was ook nog gekomen. Een jonge vrouw, die net als Femke blij is dat Baban een tekst uitspreekt. Daarmee krijgt de uitvaart van de Koning ook voor hen een plek. Ook ik ben blij dat hij er is. Toen het bericht van de gemeente op donderdagmiddag binnenkwam, had ik het even gelaten voor wat het was. De Koning was overleden aan een hartaanval in een verzorgingshuis, alwaar hij revalideerde van de gevolgen van een infarct. Schrijven bij een hartaanval? Schrijven over ‘de Koning is dood, leve de koning’?
Toen ik het vrijdag alsnog oppakte en een allervriendelijkste Paula van de uitvaartonderneming aan de telefoon kreeg, ging het verder gelukkig allemaal soepel. We kozen samen de muziek, Baban bood aan te schrijven. De afspraken werden gemaakt.
En nu is het al weer voorbij. Ik breng Baban terug bij zijn vriendin Charlotte. Hoe zal het verder gaan met de vrouw die door de Koning verzorgd werd, vraag ik me af. Hoe zal zij verder leven. Eenzamer dan zijn dood? En dan is mijn hoofd weer terug bij af.

© Nanne Nauta

De Koning van de eenzame dood

Uw hart was niet klein,
maar toch schonk het leven u
tijd tekort.
Of uw hart had gebrek aan de liefde
en u bent aan de kou
van de eenzaamheid gestorven.
Al een tijd hebt u mevrouw Coljé verzorgd.
U gaf haar wellicht liefde.
U dacht niet aan de ruimte van de kennis
van haar gedachte en van haar verbeelding.
Uw missie voor haar is een humaan beminnen,
en u zocht, om ergens in een hart plek te vinden.
Zij zag het samenwonen niet als een relatie,
terwijl uw hart een nest nodig had
en een hand die hem streelde en rust gaf.
De laatste tijd zocht uw hart naar verlenging
in woonzorgcentrum Albert van Koningsbruggen,
maar deze kon ook het leven voor u niet langer garanderen.
Rust maar uit heer de Koning.
Uw verhaal heeft me geraakt.
Ik zal dit jaar aan het eind van april
niet aan de nieuwe koning denken.
Aan u zal ik denken,
de Koning van de eenzame dood.
Rust maar uit, rust maar uit.

© 2013, Baban Kirkuki

09-03-2012

‘Het is druk, de laatste tijd. Niet alleen hier, maar overal. We hebben behoorlijk de vlam in de pijp.’ De uitvaartleider met wie ik op de rouwauto sta te wachten lijkt me een geboren Utrechter. Hij plaatst de grap volkomen terloops in ons gesprek, bijna onbewust, en geeft geen krimp als ik in de lach schiet. De vier dragers, die in carré staan opgesteld, wisselen een blik van verstandhouding. Het zijn blozende jongens van begin twintig. Studenten, gok ik. Je kunt aan ze zien dat trots zijn op hun werk.

In mijn zak heb ik een nieuw gedicht van twintig regels. Het is mijn vierde eenzame uitvaart – de vijftiende in Utrecht waarbij een dichter aanwezig is, zodat er aan het graf in ieder geval iets meer wordt gezegd dan ‘heren, alstublieft,’ als laatste instructie aan de dragers. Aan de uitvaartleider – een stevige, vriendelijke man in een klokvormige jas, met twee gevoerde zwarte handschoenen aan en een ronde bril met getinte glazen op – vraag ik waar die drukte vandaan komt. ‘Dat komt en gaat,’ zegt hij, ‘het kan ook weer een hele tijd rustig zijn. In elk geval heeft de winter er niet zoveel mee te maken, we krijgen hier van alles; jong, oud, kinderen… Ik denk wel eens dat het de keerzijde is van alle medische techniek. We kunnen steeds meer mensen in leven houden die anders misschien helemaal geen kinderen zouden hebben gekregen, maar die kinderen zijn daardoor natuurlijk ook minder sterk.’

Hij kijkt een tijdje in de verte en vervolgt uit zichzelf: ‘Je maakt hier bijzondere dingen mee. Ik heb nabestaanden geld zien verbranden bij een graf. Laatst was er een hele blaaskapel bij. Er was ook een groep die na afloop aan de champagne ging, omdat de dood volgens hun geloof het einde van een reis is, een thuiskomst die mag worden gevierd.’ ‘En wat gelooft u zelf?’ vraag ik hem, terwijl ik vanuit een ooghoek zie hoe een lange, zilvergrijze wagen traag de hoek om glijdt. ‘Ik geloof dat er een leven is na dit leven, waarin ook goed en kwaad is,’ zegt hij, ‘en dat je in dit leven de keuze hebt om het goede te doen. Anders is alles toch volkomen zinloos?’ zegt hij.

Terwijl ik achter de kist aanloop naar het grafveld, kijk ik met de ogen van de uitvaartleider naar de kruizen om me heen. Ik heb, zo vroeg in de lente, nog nooit zoveel vogels horen zingen.

tegenvoeters

Ergens, misschien op een dag als vandaag,

dragen twee vrouwenhanden uw ringen,

huilt de zoon in wie u zich half hebt

doorgegeven aan een moederborst,

landt uw vliegtuig in Australië.

Niemand hoeft de wereld mee te maken

zonder zichzelf. Misschien is het een vorm

van genade dat leven ten slotte neerkomt

op teruggaan naar het onbestaan waar

alles uit tevoorschijn komt, zeker

nu de grond verzacht, de vogels zingen

en de wind al iets van lente draagt,

de aarde naar de zon toe draait. Alles

wat moet gaat vanzelf, geen mens

is nodig voor wat er werkelijk toe doet.

Wat mij betreft bent u niet doodgegaan;

u ging alleen op reis, een tegenvoeter

op de grote ijsplaat van de tijd. Kijken

we tegelijk omlaag, dan kunnen

wij elkaar zien staan.

©2012, Ingmar Heytze