I.M. 14 februari 2020

De dag dat je viel en bleef vallen

sturen mensen kaarten, als papieren
veertjes om te kietelen, ze schrijven elkaar
in hanenpoten, die als handen samenvouwen

op je mat lag geen brief, denk ik

maar je was op weg om je telefoon te laten repareren
of gewoon om te dromen
bij een wand platte schermen of je dronk koffie bij de McDonalds
tegenover een etalage keukenmachines
je bekeek een nieuwe radio

waarmee je de hele wereld horen kunt
zonder dat je ooit hoeft te vertrekken

ik weet niet hoeveel spijkers je sloeg in muren
of schaafde aan kozijnen
hoeveel vis je ving langs de oevers

je viel en bleef vallen, in een eenzaam avontuur
verder dan de lichtjaren van deze stad, langer
dan de gracht waarlangs je moet hebben gelopen
ver voorbij de straten die je met je snorfiets doorkruiste

ik geef je deze brief, mijn hanenpoten mee

ze tillen je nog eenmaal op, zoals een moeder
haar kind wiegt, de zee de vissen

Hanneke van Eijken

Op 14 februari (Valentijnsdag) zakte Dhr. P.J van Soest in elkaar in de Mediamarkt, om later die dag in een ziekenhuis te overlijden. Hij werd 70 jaar. Waarschijnlijk was hij naar de Mediamarkt gegaan om zijn kapotte smartphone te laten repareren – dat bleek zijn bewindvoerder hem te hebben geadviseerd.

Meneer woonde aan de Rijnenburglaan, was gescheiden, had een dochter waar hij geen contact mee had. Meer gegevens waren niet bekend en de gemeente mocht in dit geval, bleek bij navraag, de systemen niet raadplegen om opheldering te verkrijgen of nabestaanden op te sporen. Het resultaat was een Eenzame Uitvaart die wellicht niet eenzaam had hoeven zijn.

Bij navraag bij zijn bewindvoerder – hij was net een maand uit de schulden – bleek Dhr Van Soest een blijmoedig persoon te zijn geweest, die graag klusjes deed, ging vissen en rondfietste door de stad. Misschien wat simpel, misschien een voormalig Utrechts boefje. We zullen het niet weten, maar dit beeld kwam naar voren.

Er was een vriend die vergeefs om betreding van Van Soests woning had verzocht, om ‘zijn spullen’ terug te halen. Hij kon niet bij de begrafenis aanwezig zijn. Dat was alles wat wisten, en waarmee dichter van dienst Hanneke van Eijken aan de slag moest.

Op vrijdag 21 februari vond dan de begrafenis plaats op begraafplaats Barbara. De buren bleken er te zijn, die veertien jaar naast hem hadden gewoond en pas na lang rondbellen van de begrafenis te weten waren gekomen. Ook was er nog een ander gezin, van iets verderop in de straat. Zij beschreven Dhr Van Soest als een lieve man. De buurvrouw was in tranen.

Met drie dragers (en de chauffeur als inderhaast ingestelde vierde), de begrafenisondernemer en Van der Soests straatgenoten brachten we hem naar zijn laatste rustplaats. Daar las Hanneke het gedicht. Toen we klaar waren, kwam met haastige tred ‘de vriend’ nog aanlopen voor een snel afscheid. Net zo snel verliet hij bellend de begraafplaats weer.

Ruben van Gogh

M.M.

ik las dat je op je
buik gelegen hebt
zodat het gewicht van je hart

zich niet zou wreken op je longen –

een goede adem
is open als de tijd,

het zou een eenzaam spreken kunnen zijn,
zoals je bidt –

dat lichaam
dat op een lichaam op een röntgenfoto lijkt

op die oude linnen doek,

een laatste beeld, schijnbaar
gemaakt door iemand die een ziekte zoekt

en poogde je te helen.

betekent het zweten van bloed
dat je je vastklampt?

een laatste open adem,
‘de lucht boven Getsemane’

en van dan af
een langgerekte zucht naar buiten –

het afgehaalde laken
draagt je afdruk,

blijft je afdruk dragen.

Daniël Vis, bij de eenzame uitvaart van M.M. Herzberg (27 mrt. 1940 – april 2020)

Op donderdag 16 april kregen we de melding dat kort daarvoor mevrouw M.M. Herzberg in het UMC was overleden aan de gevolgen van Corona. Zij was ongehuwd gebleven, had geen familie en geen vrienden – een adres of woonplaats was op het moment van melding niet bekend. Een telefoontje naar de uitvaartondernemer leverde als aanvullend informatie wel haar geboortedatum op: 27-03-1940 en dat er een verre nicht zou zijn – ze was blijkbaar bij haar intake in het ziekenhuis nog bij kennis geweest. Meer niet. Geen andere gegevens, geen adres, zelfs geen woonplaats. Zo weinig informatie, hadden we niet eerder gehad.

Naspeuring in de online kranten-databank Delpher, maakte duidelijk dat de naam Herzberg sinds WO II een zeldzame is. Die vermeldingen van Herzberg betroffen vrijwel alleen artikelen over dichter Judith Herzberg – zou zij die verre nicht geweest zijn? Een gemeenschappelijke kennis deed navraag bij haar, maar nee, ze hadden elkaar niet gekend.

De online telefoongids leverde een M.M. Herzberg in Gorinchem op, op een adres aanpalend aan een activiteitencentrum voor ouderen. De receptioniste van dat centrum vertelde dat zij geen gegevens over bewoners had, omdat dit zelfstandige wooneenheden betrof – maar er zaten toevallig wat mensen in de binnentuin, dus ze kon wel even navraag doen.

Mevrouw Herzberg bleek er inderdaad te hebben gewoond, ze wisten dat ze ziek was en recent naar een ziekenhuis had gemoeten, meer niet. Ze was nogal op haar zelf en ontving nooit visite. We kregen de naam door van een wijkbeheerder, die bij navraag wist te vertellen dat niemand officieel op de hoogte gesteld was van haar overlijden en dat tot die tijd er ook niks met haar woning gedaan kon worden. Ook was er ruzie met een executeur-testamentair geweest, die vervolgens de zaken had overgedragen aan een notaris, van beide was geen naam of adres bekend.

Dat dit tot ongemakkelijke consequenties kan leiden bleek later, dichter van dienst Daniël Vis werd teruggebeld door de executeur-testamentair, die blijkbaar door de wijkbeheerder was gevonden: waar het officiële bericht van overlijden toch bleef, en dat mevrouw de wens had gecremeerd te worden – het was de avond voor de begrafenis.

Zo stonden Daniël en ik de volgende vroege ochtend met vier dragers, de uitvaartondernemer en een medewerker van begraafplaats Barbara, afscheid te nemen van mevrouw Herzberg – in de wetenschap, zo vertelde de uitvaartondernemer, dat crematies, zonder nadrukkelijk papieren wens, in dergelijke gevallen nooit zullen plaatsvinden. Mevrouw werd dus begraven. Mevrouw die met niemand contact had, toch besmet was geraakt met dat duivelse virus  en waarvan het enige wat wij wisten was, dat zij gecremeerd had willen worden.

Daniël droeg het gedicht met zijn sonore stemgeluid op waardige wijze voor, en na afloop, naar de uitgang lopende hadden we allebei het gevoel van: nou, dat was het dan. Een leeg gevoel, iemand die de wereld had verlaten, zonder dat die wereld dat door heeft gehad.

Ruben van Gogh

Nu veel activiteiten rond ‘75 Jaar Vrijheid’ in Utrecht zijn afgelast, komt het Utrechts Stadsdichtersgilde met een poëziekrant vol interviews, gedichten en foto’s. De ‘VersVrijheid’-krant is een herdenking en viering in-één op papier en zal in aanloop naar 5 mei gratis door Utrecht worden verspreid.
In de krant staan interviews met ooggetuigen van de oorlog in Utrecht. Eén daarvan is de honderdjarige Elma Heuperman, die in Oog in Al woont en als twintiger op de fiets hongertochten naar Oost-Nederland maakte. Deze ooggetuigen worden geëerd met speciaal voor hen geschreven gedichten.
Er staat poëzie in de krant van Utrechtse dichters van binnen en buiten het Utrechts Stadsdichtersgilde, maar ook van internationale dichters die niet in vrijheid konden of kunnen schrijven. Historicus Ad van Liempt schreef over een tragische gebeurtenis in Utrecht op 7 mei 1945.
De ‘VersVrijheid’-krant is online te bekijken en lezen: https://tiny.cc/versvrijheidutrecht. Met dank aan het Vfonds, alle 75 Jaar Vrijheid-partners en alle bijdragers: burgemeester Jan van Zanen, Anne Broeksma, Hanneke van Eijken, Els Van Stalborch, Fred Penninga, Ruben van Gogh, Yentl van Stokkum, Baban Kirkuki, Marieke Lucas Rijneveld, historicus Ad van Liempt, cartoonist Argibald, Frank de Munnik en fotograaf Ruud Spaargaren.

Op 14 november werd door DIG (Design Inovation Group) een gedicht van Pauline Pisa aangeboden aan de Raad van bestuur van het UMC Utrecht. DIG heeft binnen alle geledingen van het Utrechtse UMC een groot onderzoek verricht om te peilen hoe men er tegen de toekomst aankijkt. De centrale vraag hierbij luidde: ‘Waar staat het UMCU in 2030?’ Op basis van de bevindingen en uitkomsten van dit onderzoek schreef Pauline onderstaand gedicht: